Η μεγάλη αλήθεια για τη σωτηρία του ανθρώπου βρίσκεται στα λόγια του Ιησού Χριστού στον Νικόδημο, τον φαρισαίο διδάσκαλο: «Αμήν, αμήν λέγω σοι, εάν μη τις γεννηθεί άνωθεν, ου δύναται ιδείν την βασιλείαν του Θεού» (Ιωάν. 3:3), δηλαδή εάν κάποιος δεν γεννηθεί από πάνω, από τον ουρανό, από τον Θεό, δεν μπορεί να ανήκει στη βασιλεία του Θεού.
Ο Άγιος Κυπριανός συνεχίζει και λέει: «Δια της αναγεννήσεως μετεπλάσθην τότε εις άλλον άνθρωπο. Διελύθη το σκοτάδι που με κρατούσε» (ΖΩΗ 16/12/01).
Ας προσέξουμε πάρα πολύ τι λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας: ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Ιερός Χρυσόστομος, ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος Κλήμης Ρώμης, ο Γεννάδιος Κωνσταντινουπόλεως, ο Οικουμένιος, Ο Θεοφύλακτος, ο Ειρηναίος, ο Φώτιος και άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας, ορθοτομώντας την αλήθεια πάνω στη σωτηρία, τονίζουν ότι ο άνθρωπος σώζεται όχι με καλά έργα ή ευσεβείς πράξεις, αλλά δωρεάν δια πίστεως και μετανοίας.
Η σωτηρία δεν επιτυγχάνεται με τα έργα του νόμου για να μη μπορεί κανείς να καυχηθεί: «Δεν σωθήκατε με τα δικά σας έργα κι έτσι κανείς δεν μπορεί να καυχηθεί γι’ αυτό». (Εφεσ. 2:9-10), λέει ο Απ. Παύλος.
Το ίδιο επαναλαμβάνει στους Γαλάτες (Γαλάτας 2:16): «Ξέρουμε όμως πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωθεί με την τήρηση των διατάξεων του νόμου. Αυτό γίνεται μόνο με την πίστη στον Ιησού Χριστό. Γι’ αυτό κι εμείς πιστέψαμε στον Ιησού Χριστό για να δικαιωθούμε με την πίστη στο Χριστό κι όχι με την τήρηση του νόμου, γιατί με τα έργα του νόμου δεν θα σωθεί κανείς άνθρωπος».
«Δεν πρέπει να στηρίζουμε ακόμα και την παραμικρή ελπίδα για τη σωτηρία μας πάνω στα έργα και εννοώ ούτε στις νηστείες, στις αγρυπνίες ή στις κατακλίσεις πάνω στο χώμα, ούτε πάνω στην πείνα, στη δίψα» (Ηθικός Λόγος Η΄, Συμεών ο Νέος Θεολόγος).
Ο Θεός σώζει τον άνθρωπο με μετάνοια και πίστη στον Χριστό, δωρεάν. Ο αείμνηστος Αρχιμ. Προκόπιος Παπαθεοδώρου στο βιβλίο «Μηνύματα Σωτηρίας» σελ. 65, 66, λέει τα εξής: «Δεν μπορεί να μας σώσει ο νόμος (δηλαδή τα καλά μας έργα). Μας σώζει η πίστη στον αποθανόντα για μας Ιησού. Χάρη στο σταυρικό θάνατο του Χριστού, ο Απ. Παύλος έγινε νέα κτίσις. Όχι καλύτερος, όχι θρήσκος, αλλά καινούργιος άνθρωπος. Ξαναγεννήθηκε με τη χάρη του Θεού (Ιωάν. 3:3). Αυτός είναι και ο κύριος προορισμός του κάθε ανθρώπου. Η πίστη στον Χριστό μας σώζει. Η ειλικρινής μετάνοια μας σώζει».
Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει ότι η άνωθεν γέννηση, η σωτηρία μας, είναι δωρεάν, κατά χάρη Θεού. Εκείνο που πρέπει να κάνει ο άνθρωπος είναι να πιστέψει στη σωτηρία και με μετάνοια να τη ζητήσει.