Αγίου Γρηγορίου Παλαμά
«Μεγάλο και Θείο, απόρρητο και ακατανόητο, όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στους αγγέλους και τους αρχαγγέλους είναι το γεγονός ότι η φύση μας έγινε ομόθεος διά του Ιησού Χριστού και μας χαρίστηκε η επάνοδός μας στο καλύτερο. Αυτό είναι το μυστήριο που πιστεύεται, αλλά δεν γνωρίζεται. Είναι ακατανόητο όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά και στους αγγέλους και τους αρχαγγέλους. Αρχίζει από το γεγονός που γιορτάζεται σήμερα. Ο αρχάγγελος ευαγγελίζεται στην Παρθένο τη σύλληψη του Ιησού Χριστού. Εκείνη έκπληκτη ζήτησε τον τρόπο με τον οποίο αυτό θα γινόταν και είπε προς αυτόν: «Πώς θα μου συμβεί αυτό αφού δεν γνωρίζω άνδρα;» και τότε ο αρχάγγελος κατέφυγε προς τον Θεό λέγοντας: «Πνεύμα Άγιο θα έρθει σ’ εσένα και δύναμις Υψίστου θα σε επισκιάσει». Αυτό που ομολογείται από τον αρχάγγελο προς την Παρθένο ενέχει το μεγαλύτερο μυστήριο. Ο Σωτήρας και Λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους, θα γίνει άνθρωπος για να σώσει τον άνθρωπο.
Παραβαίνοντας την εντολή του Θεού κατεβήκαμε μέχρι τον Άδη και πολλά δεινά μας βρήκαν διαδοχικά. Το γένος μας γεύτηκε τη λύπη και η ζωή μας έγινε γεμάτη οδύνη. Ο Θεός όμως που μας έπλασε με ευσπλαχνία και φιλανθρωπία έκλινε από τους ουρανούς και κατέβηκε για να μας βρει, παίρνοντας από την αγία Παρθένο τη φύση μας που την ανακαίνισε. Ο Θεός στέλνοντας τον αρχάγγελο στην Παρθένο, την κάνει μητέρα του Χριστού μόνο με τη προσφώνηση που ακούει σήμερα. Αν η σύλληψη του Χριστού θα ήταν από ανθρώπινη επέμβαση, ο Χριστός δεν θα ήταν ο νέος άνθρωπος. Τώρα ήρθε και από το Άγιο Πνεύμα γίνεται άνθρωπος και σαρκώθηκε στη μήτρα της Παρθένου, μένοντας αναλλοίωτος Θεός και τέλειος άνθρωπος.
Το όνομα της Παρθένου ήταν Μαριάμ, που ερμηνεύεται Κυρία. Εκείνη ήταν πράγματι παρθένος και στο σώμα και στη ψυχή. Έχει γραφεί για κείνη ότι ήταν η κλεισμένη πύλη που κανείς δεν πρόκειται να περάσει από αυτήν, παρά μόνον ο Χριστός. Η Παναγία είναι Κυρία και με ένα άλλο τρόπο. Δεσπόζει όλων, καθώς είναι ελεύθερη και ρίζα της ελευθερίας του γένους των ανθρώπων, και γι’ αυτό ακριβώς ο άγγελος εμφανιζόμενος στην Παρθένο της απευθύνει το: «Χαίρε κεχαριτωμένη. Ο Κύριος είναι μαζί σου, είσαι ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες». Η Παρθένος φοβήθηκε μήπως ο άγγελος είναι κάποιος απατηλός και δεν δέχτηκε χωρίς εξέταση τον χαιρετισμό. Ταράχθηκε και ρώτησε πώς είναι δυνατόν να γίνει αυτό. Ο αρχάγγελος αμέσως της διέλυσε το θεοφιλή φόβο, λέγοντάς της: «Μη φοβάσαι Μαρία γιατί πέτυχες τη χάρη του Θεού».
Η Παρθένος ρώτησε όχι από απιστία, αλλά επειδή ζητούσε να μάθει πώς ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί αυτό το θαύμα, γι’ αυτό ακριβώς μετά την εξήγηση του αρχαγγέλου εκείνη τρέχει προς τον Θεό και απευθύνεται προς αυτόν. Λέγει λοιπόν στον αρχάγγελο: «Ιδού εγώ η δούλη του Κυρίου, ας μου γίνει σύμφωνα με το λόγο σου». Τότε έφυγε από εκεί ο άγγελος, αφού άφησε στην γαστέρα της τον Δημιουργό του κόσμου, ενωμένο με την Παρθένο.
Μετά από αυτό το γεγονός η Παναγία είναι το μοναδικό μεθόριο μεταξύ κτιστής και άκτιστης φύσεως, είναι η χώρα του αχωρήτου. Αυτήν θα υμνήσουν στο μέλλον, μετά το Θεό, όλοι οι πιστοί. Αυτή είναι η αιτία κάθε καλού και η προστάτης και πρόξενος των αιωνίων αγαθών, είναι η αρχή των αποστόλων και το εδραίωμα των μαρτύρων, είναι η δόξα της γης και η τερπνότητα των ουρανίων, είναι το στολίδι όλης της κτίσεως. Στον Ιησού Χριστό ανήκει κάθε δόξα και τιμή και προσκύνηση στους αιώνες τον αιώνων».